Με σεβασμό και αισθήματα Τιμής και Ευγνωμοσύνης στη Μνήμη των 164ων τραγικών θυμάτων του Κέντρους, πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 21 και Δευτέρα 22 Αυγούστου, στο μαρτυρικό Γερακάρι, οι εκδηλώσεις για την 72η Επέτειο του Ολοκαυτώματος των Χωριών του Κέντρους, που διοργάνωσε ο Δήμος Αμαρίου σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γερακαρίου.
Η αυλαία των εκδηλώσεων άνοιξε το απόγευμα της 21ης Αυγούστου, με τους καθιερωμένους, πλέον, αγώνες δρόμου θυσίας με αφετηρία το Άνω Μέρος για τους άνδρες και τις γυναίκες και το Καρδάκι για τα αγόρια και τερματισμό το Γερακάρι για όλες τις κατηγορίες αθλητών. Η κ. Μαρία Σκουρβουλιανάκη ήταν η μοναδική αθλήτρια που αγωνίστηκε στο δρόμο Θυσίας 9 χλμ γυναικών, ενώ στο δρόμο Θυσίας 9 χλμ ανδρών διακρίθηκαν οι: Μανώλης Σηφάκης (1ος), Γιάννης Οικονομάκης (2ος) και Γιώργος Παχάκης (3ος). Τέλος στο δρόμο Θυσίας 3,6 χλμ αγοριών διακρίθηκαν οι: Βαγγέλης Χριστοδουλάκης (1ος), Χαρίλαος Στυλιανουδάκης (2ος) και Σεβαστιανός Χριστοδουλάκης (3ος).
Παράλληλα, στο χώρο του Κοινοτικού καταστήματος Γερακαρίου, βρισκόταν σε εξέλιξη έκθεση αδημοσίευτων φωτογραφιών με θέμα: «Κρήτη 1941 – 1945», από την προσωπική συλλογή του κ. Ζαχαρία Αντωνάκη, Φιλόλογου – Ιστορικού.
Ο Δήμαρχος Αμαρίου κ. Παντελής Μουρτζανός, ανοίγοντας το κύκλο των ομιλιών, στο σύντομο χαιρετισμό του, μίλησε για το υψηλό τίμημα που πλήρωσαν τα χωριά του Κέντρους για την πατριωτική τους στάση στο όνομα μιας στρατιωτικής φιλοσοφίας ενός απάνθρωπου καθεστώτος που τιμώρησε έναν κατακτημένο λαό, μόνο και μόνο, επειδή τόλμησε να υπερασπιστεί το δίκιο του. Συνεχίζοντας, τόνισε ότι, όλοι εμείς σήμερα, έχουμε χρέος και ευθύνη, τη γραμμένη με αίμα ιστορία μας, να τη διατηρήσουμε αλώβητη από τη φθορά του χρόνου και να την κληροδοτήσουμε στις νεότερες γενιές. Για το σκοπό αυτό, ο Δήμος Αμαρίου προχώρησε στη έκδοση των πρακτικών της επιστημονικής ημερίδας με θέμα: «Κατοχή και Αντίσταση στο Αμάρι. Τα μαρτυρικά χωριά του. Μνήμη και Ιστορία» τα οποία και θα διανεμηθούν δωρεάν. Κλείνοντας ευχαρίστησε τον καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας του Α.Π.Θ., κ. Γιώργο Μαργαρίτη που δέχτηκε να είναι κεντρικός ομιλητής και όλους όσους συνέβαλλαν στη διοργάνωση των εκδηλώσεων Μνήμης.
Ο Φιλόλογος – Ιστορικός κ. Ζαχαρίας Αντωνάκης στη σύντομη τοποθέτησή του μίλησε για τη συγγραφή των πρακτικών της επιστημονικής ημερίδας η οποία ήταν μία συλλογική προσπάθεια, όπως χαρακτηριστικά είπε και ευχαρίστησε το Δήμο Αμαρίου που ανέλαβε να τυπώσει και να διανείμει τα συμπεράσματα της Ημερίδας αυτής, συγκεντρωμένα, σε ένα καλαίσθητο βιβλίο.
Ο κ. Γιώργος Μαργαρίτης, στην ομιλία του με θέμα: «Η Αντίσταση στην Κρήτη: Η Θυσία του Αμαρίου», βασιζόμενος πάντα σε αδιαμφισβήτητα ιστορικά στοιχεία, κατάφερε με το μεστό του λόγο, να γυρίσει το χρόνο πίσω. Έτσι, με το γνωστό μοναδικό τρόπο που τον διακρίνει, παρουσίασε τα Ιστορικά γεγονότα της εποχής του Β’ Παγκοσμίου πολέμου στην Κρήτη και στο Αμάρι και κατάφερε να τα συνδέσει με τα γεγονότα του σήμερα, αποδεικνύοντας, για άλλη μια φορά, πως η ιστορία μας αποτελεί σημείο αναφοράς και ταυτόχρονα καθορίζει τον τρόπο που θα διαχειριστούμε το μέλλον μας.
Στη συνέχεια έγινε παρέμβαση από τον κ. Αριστομένη Συγγελάκη, Μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης Γερμανικών Οφειλών, ο οποίος έκανε εκτενή αναφορά στις ενέργειες διεκδίκησης των Οφειλόμενων ποσών από το Γερμανικό Κράτος.
Ακολούθησε αφήγηση Ιστορικών γεγονότων από τα ιδιόχειρα συγγράμματα του αείμνηστου Σπύρου Μαρνιέρου, από το αρχείο του Γιάννη Γενεράλη με τίτλο: «Το Χρονικό των Εκτελέσεων στο Κέντρος». Η αφήγηση, που είχε επιμεληθεί η Ελένη Δασκαλάκη, υπεύθυνη Πολιτιστικών του Δήμου Αμαρίου, παρουσίαζε τα συγκλονιστικά γεγονότα της 21ης και 22ας όπως ο μοναδικός Σπύρος Μαρνιέρος, ο συγγραφέας των Ολοκαυτωμάτων, τα είχε καταγράψει, ήταν γραμμένη στην Κρητική διάλεκτο και συνδυαζόταν με περιγραφές σκηνών του Ολοκαυτώματος. Η αφήγηση των πραγματικών αυτών γεγονότων κατάφερε να καθηλώσει και να συγκινήσει το ακροατήριο.
Στη συνέχεια τη σκυτάλη πήρε ο γνωστός σε όλους Λουδοβίκος των Ανωγείων με τους Εκλεκτούς του Μουσικούς, την Αλίκη Ζωγράφου, τον Αντώνη Μυτακίδη και το Γιώργο Κοντογιάννη, ο οποίος έκλεισε και τη 1η ημέρα των επετειακών εκδηλώσεων.
Οι εκδηλώσεις κορυφώθηκαν το πρωί της Δευτέρας 22 Αυγούστου με την Τέλεση του Αρχιερατικού Μνημοσύνου στον Ι.Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και την τέλεση Επιμνημόσυνης Δέησης, προεξάρχοντος του Μητροπολίτη Λάμπης Συβρίτου και Σφακίων κ.κ. Ειρηναίου, στο Μνημείο Πεσόντων της Τ.Κ. Γερακαρίου.
Ακολούθησε η εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέρας από τον καθηγητή Α.Τ.Ε.Ι. – Κρήτης κ. Μιχάλη Ταταράκη. Ο κ. Ταταράκης, βασιζόμενος σε Ιστορικά γεγονότα, μίλησε για το Ολοκαύτωμα των Χωριών του Κέντρους προκαλώντας ρίγη συγκίνησης στο πλήθος που παρακολουθούσε την τελετή.
Ακολούθησε Προσκλητήριο Νεκρών, το Ριζίτικο «Αηδόνια του Κέντρους» από την Αμαριώτικη παρέα, τήρηση ενός λεπτού σιγής, ανάκρουση Εθνικού Ύμνου από τη Στρατιωτική Μπάντα συνοδευόμενη από Στρατιωτικό Άγημα, αποδίδοντας τις οφειλόμενες τιμές στους νεκρούς του Κέντρους.
Τις διήμερες εκδηλώσεις τίμησαν με την παρουσία τους ο Μητροπολίτης Λάμπης Συβρίτου και Σφακίων κ.κ. Ειρηναίος, ο Υπουργός Υγείας κ. Ανδρέας Ξανθός ως εκπρόσωπος του Πρωθυπουργού και της Κυβέρνησης, ο Βουλευτής Ρεθύμνου κ. Γιάννης Κεφαλογιάννης- ως εκπρόσωπος του Προέδρου της Ν.Δ., ο τέως Υφυπουργός Δημοσίας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη κ. Μανώλης Όθωνας- ως εκπρόσωπος της Προέδρου του ΠΑΣΟΚ, η Αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνης κ. Μαίρη Λιονή, ο τέως βουλευτής κ. Γρηγόριος Μακαρώνας ως εκπρόσωπος των ΑΝ.ΕΛ., εκπρόσωποι. της Ένωσης Κεντρώων και του Κ.Κ.Ε., ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ – Ναύαρχος κ. Ευάγγελος Αποστολάκης, ο Διοικητής της 5ης Μεραρχίας Κρητών, -Ταξίαρχος κ. Αλέξανδρος Αλεξίου, ο Γενικός Περιφερειακός Αστυνομικός Διευθυντής Κρήτης – Υποστράτηγος κ. Ανδρέας Δασκαλάκης, ο Διοικητής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Ρεθύμνου κ. Μανώλης Ακουμιανάκης, ο Δικαστής Ρεθύμνου κ. Γιάννης Κατσαούνης, οι Δήμαρχοι Ανωγείων κ. Μανώλης Καλλέργης και Μυλοποτάμου κ. Δημήτρης Κόκκινος, οι Αντιδήμαρχοι Ρεθύμνου κ. Στέλιος Σπανουδάκης και Αγίου Βασιλείου κ. Βασίλειος Θοδωράκης, ο Εντεταλμένος Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Βιάννου κ. Αριστομένης Συγγελάκης, ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Δήμου Σφακίων κ. Νεκτάριος Μπούχλης, ο Αρχιερατικός Επίτροπος Αμαρίου π. Γεώργιος Καναβάς, οι Περιφερειακοί Σύμβουλοι κ. Νίκος Κακογιαννάκης και κ. Κώστας Δανδουλάκης, ο Πρόεδρος του Ομίλου Βρακοφόρων Ρεθύμνου κ. Στέλιος Κιαγιαδάκης με συνοδεία βρακοφόρων, καθώς και εκπρόσωποι Αρχών και Φορέων. Συγκινητική υπήρξε, επίσης, και η μεγάλη συμμετοχή του απλού κόσμου που θέλησε, μ’ αυτό τον τρόπο, να αποδώσει φόρο τιμής στους θυσιασθέντες των Χωριών του Κέντρους.
Η αυλαία των εκδηλώσεων έπεσε το βράδυ της 22ας Αυγούστου με την προβολή του Ντοκιμαντέρ «Μνήμη Ολοκαυτωμάτων Κέντρους» που αποτελεί μια από τις ενότητες του αρχείου της Εύας Λαδιά με σπάνιο οπτικό και ηχητικό υλικό γύρω από τα ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ.
Είναι συνέχεια της έρευνας του Σπύρου Μαρνιέρου, και αποτέλεσμα πολύχρονης αναζήτησης νέων στοιχείων για το ματωμένο χρονικό των τόπων θυσίας του Νομού Ρεθύμνης από την επιτροπή που είχε οριστεί από τον τότε Δήμο Συβρίτου για να μη σβήσει η ιστορική μνήμη.
Μέσα από δρώμενα , μουσική και ποίηση Αμαριώτες από τα χωριά τόπους ολοκαυτωμάτων , οι περισσότεροι από τους οποίους δεν ζουν πια, καταθέτουν τις τραυματικές εμπειρίες τους από την αποφράδα εκείνη μέρα της 22ας Αυγούστου 1944 .
Ο μεγάλος αγωνιστής Γιώργης Τζίτζικας , ο Νικόλαος Τζωρτζάκης, η Ελένη Πετρακάκη, ο Γιώργος Μοναχογιός, ο Μανόλης Καπαρός, ο Γιώργης Πατακός, ο Γιώργης Σταυρουλάκης η ,Ολυμπία Χαντράκη και πολλοί άλλοι που κάποιοι δεν ζούνε πια, μας μιλούν για τις τραγικές εκείνες ώρες ενώ ο κ. Λεωνίδας Καούνης μας εξηγεί πως σώθηκε το υπόλοιπο Αμάρι
Τα δρώμενα από Δημήτρη Τζουμάκη, Μάρκο Πελαντάκη, Ειρήνη Λογιάκη, Γιώργο Κονσολάκη, Νίκο Πολιτάκη και Εύα Πολιτάκη, φόρτισαν συναισθηματικά την ατμόσφαιρα, η μουσική του κορυφαίου μας συνθέτη Μπάμπη Πραματευτάκη, το τραγούδι από την υπέροχη Φερενίκη Βαλαρή και τον μοναδικό Χαράλαμπο Γαργανουράκη πρόσθεσαν τα δικά τους θετικά πρόσημα στο οπτικό αυτό ιστορικό οδοιπορικό ενώ η μεγάλη έκπληξη ήταν ο Βαγγέλης Στεφανάκης που έκλεψε την παράσταση με απαγγελία και τραγούδι.
Συγκινητική ήταν η ανταπόκριση των κατοίκων του Γερακαρίου που εκφράστηκαν θετικά για το έργο .
Την προβολή παρακολούθησαν ο δήμαρχος κ. Παντελής Μουρτζανός, ο πρώην δήμαρχος Συβρίτου κ. Μιχάλης Πετρακάκης , ο εγγονός του αρχηγού της Αντίστασης Χρήστου Τζιφάκη , που φέρει και το όνομά του, ο γιος του Σπύρου Μαρνιέρου , Απόστολος, πρόεδροι και μέλη Δ.Σ από άλλα μαρτυρικά χωριά και πλήθος κόσμου.